Artificiële intelligente (AI) systemen hebben de afgelopen maanden aan belang gewonnen. ChatGPT beantwoordt uiteenlopende vragen, Dall-E creëert kunstwerken AI-muzieksystemen componeren muzieknummers in de stijl van bekende artiesten. Die systemen maken daarvoor onder meer gebruik van grote hoeveelheden auteursrechtelijk beschermde werken van literatuur, wetenschap en kunst. Daarom doet zich een veelheid aan auteursrechtelijke vragen voor. Wanneer maakt een AI-systeem bijvoorbeeld inbreuk op de auteursrechten? En aan wie komt het auteursrecht op het geproduceerde werk toe?
Auteursrecht, tekst- en datamining
In beginsel komt het recht op het gebruik en reproduceren van auteursrechtelijk beschermde werken, die AI-systemen gebruiken, uitsluitend aan de auteursrechthebbende toe. De wet voorziet echter in een aantal uitzonderingen. Zo is het bijvoorbeeld toegestaan om werken te reproduceren in het kader van ‘tekst- en datamining’ (art. 4 Auteursrechtrichtlijn). Die uitzondering is van toepassing op de voorwaarde dat de werken rechtmatig toegankelijk zijn, en dat het gebruik daarvan door de rechthebbende ervan niet op passende wijze uitdrukkelijk is voorbehouden, zoals machinaal leesbare middelen in het geval van online ter beschikking gestelde content. De vraag is of de wetgever deze uitzondering op het auteursrecht zo heeft bedoeld, dat toepassingen als ChatGPT daar ook onder vallen.
Werking AI-systemen
Blijkens de toelichting van de Europese wetgever op dat artikel omvat tekst- en datamining het verwerken van grote hoeveelheden van informatie om nieuwe kennis te verwerven en nieuwe tendensen te ontdekken. Wat doen artificial intelligence systemen? Als je het de ChatGPT zelf vraagt: de verwerking en leermethoden die worden toegepast in AI-modellen zoals Dall-E kunnen ook worden beschouwd als vormen van tekst- en datamining. AI-modellen, waaronder deep learning-modellen, maken gebruik van grote hoeveelheden tekstuele en/of gestructureerde gegevens om te leren en patronen te ontdekken. Dall-E leert visuele concepten te begrijpen en te genereren op basis van de relaties en patronen in de trainingsdata. Het lijkt er dus op dat de technologie achter AI-systemen een vorm is van tekst- en datamining.
Voorwaarden
Deze tekst- en datamining is slechts toegestaan indien de werken rechtmatig toegankelijk zijn. Met andere woorden: tekst- en datamining mag alleen worden toegepast op werken (bijvoorbeeld teksten) die in eerste instantie rechtmatig zijn gepubliceerd, bijvoorbeeld indien een auteur zijn tekst (relatief eenvoudig) toegankelijk maakt op het internet. Gekopieerde boeken daarentegen, die zonder toestemming op het internet zijn gepubliceerd, mogen niet worden gebruikt. Delen van websites die niet gemakkelijk voor het publiek toegankelijk zijn, maar wel gevonden kunnen worden door AI-systemen, bevinden zich in een grijs gebied: het is niet met zekerheid te zeggen of die teksten rechtmatig toegankelijk zijn.
Uitsluiting van gebruik door AI-systemen
Ondanks rechtmatige toegankelijkheid, kan het gebruik van bepaalde werken door AI-systemen alsnog worden beperkt indien het gebruik daarvan door de rechthebbende ervan op passende wijze uitdrukkelijk is verboden. Bijvoorbeeld met behulp van ‘machinaal leesbare middelen’: mededelingen die voor een computersysteem te lezen en te herkennen zijn. Daaruit moet voor het computersysteem bijvoorbeeld blijken dat het niet is toegestaan om de tekst te verwerken ten behoeve van (commerciële) tekst- en datamining. In de praktijk wordt bijvoorbeeld gebruik gemaakt van de Robots Exclusion Standard, ook wel het Robots.txt protocol genoemd, dat ‘robots’ vraagt bepaalde informatie niet te gebruiken voor onder meer tekst- en datamining.
Hoewel de besproken uitzondering weliswaar handvatten geeft om te bepalen of de werkwijze van AI-systemen een rechtmatige uitzondering vormt op het auteursrecht, is een definitief antwoord op deze vraag afhankelijk van een oordeel van het Europese Hof van Justitie. Auteursrechthebbenden die hun werken niet willen laten verwerken door AI-systemen, doen er vooralsnog verstandig aan de werken die zij online publiceren, van een machinaal leesbare ‘disclaimer’ te voorzien: een voorbehoud waaruit blijkt dat AI-systemen het werk niet mogen gebruiken voor tekst- en datamining.
Vragen over het auteursrecht, juridische implicaties van AI of andere kwesties? Bel of mail mij gerust. Team Ondernemingsrecht denkt graag met u mee!
Lees ook mijn voorgaande blogs, zoals bijvoorbeeld:
