Opzien baarde onlangs het Arrest van het Europese Hof van Justitie te Luxemburg van 17 mei 2023, gewezen op prejudiciële vragen van de rechtbank in Essen, Duitsland. Het ging hierbij om het herroepingsrecht van de consument bij het aangaan van overeenkomsten op afstand (bijvoorbeeld online) en met name de verplichting van de aanbiedende ondernemer om op dit herroepingsrecht nadrukkelijk te wijzen. Preciezer: hoever reikt deze plicht en hoe is vooral artikel 14 lid 4.a.onder i en lid 5 van de Richtlijn 2011/83 over de consumentenrechten te duiden.
Het herroepingsrecht
Het herroepingsrecht geeft de consument het recht om binnen 14 dagen na het aangaan van een overeenkomst online (of anderszins op afstand) deze overeenkomst zonder opgave van redenen te annuleren. Het nalaten de consument bij of voorafgaand aan het sluiten van de overeenkomst te wijzen op diens herroepingsrecht stelt de aanbiedende ondernemer bloot aan zeer ernstige gevolgen.
Is dit nagelaten, dan is de consument is inderdaad niet gehouden tot enige betalingsverplichting als hij zich beroept op zijn herroepingsrecht en zich dus terugtrekt uit de aangegane overeenkomst op afstand of online overeenkomst (in dit geval een overeenkomst tot het verrichten van diensten). Dit is zelfs ook het geval als de aanbiedende ondernemer de dienst, waar de overeenkomst op zag, al heeft uitgevoerd!!!
Jammer voor die ondernemer, die de uitvoering van de dienst op zich had genomen. Hij draagt de kosten, die hij heeft gemaakt bij de uitvoering van de overeenkomst tijdens de herroepingstermijn.
Verstrekkend? Ja, zonder twijfel, maar het Hof van Justitie EU twijfelt niet en laat weten: “Deze oplossing is in overeenstemming met het fundamentele belang dat Richtlijn 2011/83 toekent aan precontractuele informatie over het herroepingsrecht voor buiten verkoopruimten (op afstand of online) gesloten overeenkomsten”.
Het zat zo. Een consument had een servicecontract afgesloten met een bedrijf voor de renovatie van de elektrische installatie in zijn woning.
De ondernemer had de consument niet op de hoogte gesteld van het herroepingsrecht, dat hij in principe gedurende 14 dagen heeft, omdat het contract buiten de commerciële vestiging van de ondernemer was aangegaan. Na uitvoering van de overeengekomen diensten, presenteerde de ondernemer de consument de bijbehorende factuur.
Die consument schikte zich niet in de betalingsverplichting op grind van de factuur, maar trok zich terug uit ofwel herriep de aangegane overeenkomst. Die consument stelt dat de ondernemer heeft nagelaten hem te informeren over zijn herroepingsrecht en het feit dat de werkzaamheden waren of zouden worden uitgevoerd vóór het einde van de herroepingstermijn (die in geval van een dergelijk verzuim wordt verlengd met één jaar). Daarom. Aldus die consument, had de ondernemer geen recht op betaling van de prijs van de verrichte dienst.
Eind van het liedje: De consument boert goed. Zijn renovatiedienst van de elektrische installatie werd per saldo gratis uitgevoerd.
De Duitse rechter, die zaak voorlegde aan het Hof van Justitie EU vraagt zich – invoelbaar – af: Is de zwaarte van de sanctie niet in strijd met het algemene beginsel van het EU-recht, dat ongerechtvaardigde verrijking (in dit geval van de consument) verbiedt?
In het arrest van antwoordt het Hof van Justitie EU dat een consument is vrijgesteld van elke betalingsverplichting voor diensten, die worden verleend ter uitvoering van een buiten verkoopruimten (online of op afstand) gesloten dienstenovereenkomst, wanneer de betrokken ondernemer hem niet op de hoogte heeft gesteld van zijn herroepingsrecht en dat deze consument gebruik heeft gemaakt van zijn recht op herroeping. Ook wanneer dit herroepingsrecht wordt ingeroepen na de uitvoering van dit contract.
Het Hof zegt: Het herroepingsrecht heeft tot doel de consument te beschermen in de bijzondere context van het sluiten van een buiten verkoopruimten (online of op afstand) gesloten overeenkomst. In deze context kan de consument immers meer onderhevig zijn aan psychologische druk of geconfronteerd worden met een verrassingselement. Daarom is informatie over het herroepingsrecht van fundamenteel belang voor de consument, dat hem in staat stelt een weloverwogen beslissing te nemen om de overeenkomst al dan niet aan te gaan.
Wat betreft de door de consument “ gratis” verworven meerwaarde, en wat betreft (het verbod op) de ongerechtvaardigde verrijking wijst het Hof erop dat het doel van de richtlijn is een hoog niveau van consumentenbescherming te waarborgen. Dit doel zou echter in het gedrang komen als een consument na zijn herroeping van een buiten verkoopruimten (op afstand of online) gesloten dienstenovereenkomst betalingen zou moeten doen, waarin de richtlijn niet uitdrukkelijk voorziet.
Vragen of het herroepingsrecht of andere kwesties? Bel of mail mij gerust om te sparren. Team Ondernemingsrecht denkt graag met u mee!
Lees ook mijn voorgaande blogs, zoals bijvoorbeeld:
Auteursrechten, foto’s en geportretteerden: een juridisch bewerkelijke cocktail!
